Wat zijn Asafo vlaggen?

De Asafo vlaggen zijn ontdekt als een heel speciaal voorbeeld van Afrikaanse ‘tribal art’, van een heel dynamische en levendige soort. Tot de eerste liefhebbers en voorvechters ervan behoorden invloedrijke mensen als de directeur van het Smithsonian Museum in Washington, Gus Casely-Hayford en de kunstenaar Kerry James Marshall.

Tegenwoordig zijn er Asafo vlaggen opgenomen in vele collecties, o.a. het National Museum of African Art, Washington, het Metropolitan Museum of Art, New york en Quai Branly, Parijs.

Krijgseenheid van het ‘Fante’ volk

In Ghana leeft het volk de ‘Fante’, met een zeer lange traditie die ook al bekend was in de 17e eeuw. In die tijd stelden zij groepen krijgers samen, een soort van ‘militaire eenheden’, de ‘Asafo’ genaamd, van ‘Asa’ wat oorlog en ‘Fo’ wat volk betekent. Deze eenheden kregen ook nummers, maar men voelde een grote behoefte ze nog meer identiteit mee te geven. Eigenlijk zoals ze hun hele werkelijkheid opladen met symbolen en allegorieën die aan alles betekenis en duiding geven.

Symboliek

Van Europese kolonisten werd het fenomeen ‘vlag’ afgekeken. De Fante mensen vonden het indrukwekkend hoe Engelse compagnies hun vaandel voerden. Hier ging een het individu overstijgende symboolwerking van uit, die best overeenkomsten vertoonde met hun eigen manier van denken. Zo creëerden de Fante vlaggen voor hun krijgseenheden met tal van aan hun volksverhalen ontleende symbolen.

Enerzijds gaven deze uitdrukking aan de eigen kracht, afschrikwekkendheid, weerbaarheid, vruchtbaarheid en andere positieve eigenschappen. Bijvoorbeeld door grote, sterke dieren als ‘embleem’ te kiezen. Een grote boom met volop vogels in de takken kon staan voor vruchtbaarheid. De eigen welvaart kon worden duidelijk gemaakt worden door aan te geven beesten in bezit te hebben door ze aan een touwtje af te beelden.

Anderzijds werd de minderwaardigheid van de tegenstanders geïllustreerd, bijvoorbeeld door de afbeelding van de minder populaire vertegenwoordigers van het dierenrijk, als het stinkdier, de rat, etc.

Geleidelijk aan werd de ’vlag’ breder ingezet: ook begrafenissen en festiviteiten konden met speciale ‘gelegenheidsvlaggen’ worden opgeluisterd.

Opvallend is dat in de bovenhoek vaak de Engelse ‘Union Jack’ is overgenomen – hier zou je uit kunnen afleiden dat de Engelsen toen vooral werden gezien als een sterke macht om je mee te afficheren. Maar soms werden ook andere westerse vlaggen geïntegreerd zoals in het geval van deze Asafo vlag alleen de Engelse vlag (los van de Union) en in het geval van deze Asafo vlag de Nederlandse vlag.

Met dank voor de bijdrage van gastcurator Pieter Entrop