Jan Montyn
Jan Montyn (1924 – 2015) was een bekende Nederlandse schilder, tekenaar, graficus en dichter met een uitzonderlijke levensloop. Men zegt van hem dat zijn ogen meer gezien hebben dan voor een mens is te verdragen. Zijn avontuurlijke en bijzondere levensloop bracht hem op vele helse – maar ook paradijselijke plekken, leidend tot een oeuvre van prachtige etsen, schilderijen en gedichten.
Vorming
Jan werd geboren in een streng orthodox protestants gezin. Zijn vader was diaken. Om aan dit verstikkende milieu te ontsnappen zocht Jan het avontuur op door zich via de Nationaal Socialistische Jeugdstorm in Duitse krijgsdienst te begeven.
Tijdens zijn Duitse dienst leed hij schipbreuk in de Oostzee om vervolgens in de loopgraven aan het Oostfront te belanden waar hij gewond raakte.
Na de oorlog wist hij op tijd in het westen waar hij door de Amerikanen krijgsgevangen wordt gemaakt. Maar hij ontsnapt en meldt zich via Marseille vrijwillig aan voor het Vreemdelingenlegioen. Dit bevalt hem blijkbaar slecht en hij ontsnapt andermaal om terug te keren naar Nederland waar hij drie jaar wordt geïnterneerd.In deze tijd ontwikkelt hij een interesse voor de kunsten.
Na zijn internering vertrekt hij met de Verenigde Naties als commando naar Korea waar hij opnieuw gewond raakt. Tijdens zijn herstel in Japan en gedurende zijn tijd in Korea ontwikkelt hij zijn interesse voor Azië.
Bij terugkeer in Nederland treedt hij in dienst van het Nederlandse leger als instructeur. Hij werkt onder andere ook als museumconservator voor een Regimentsmuseum.
In deze tijd begint het vele oorlogsgeweld dat hij heeft meegemaakt zijn tol te eisen hij ontwikkelt een instabiel en opvliegend karakter en stort zich steeds meer in drank en seksuele uitspattingen. Opname in een psychiatrische kliniek en ontslag uit het leger volgen in 1957.
Jan vestigt zich nu in Amsterdam waar hij in de kunstscene Anton Heyboer ontmoet die hem bekend maakt met de techniek van de etskunst en met wie hij lang reist door Zuid-Europa en Noord-Afrika. Ook met kunstenaar Thom Gerrard maakt Jan reizen door Noord-Afrika.
Begin jaren zestig vestigt Jan zich in de Provence waar hij een huisje opknapt. Vandaar uit maakt hij met zijn vriendin opnieuw reizen door Zuid-Europa en Noord-Afrika. Hij begint succes te krijgen met zijn series etsen die hij in Frankrijk vervaardigt.
Eind jaren zestig – begin jaren zeventig zoekt Jan het avontuur weer op met lange reizen in Azië waaronder ook in de conflictgebieden Cambodja, Vietnam en later Myanmar. Hij maakt bombardementen mee, loopt de Vietcong tegen het lijf, ziet de verschrikkingen van de Rode Khmer en het kolonelsregime van Myanmar maar bezoekt ook eeuwenoude tempels en wouden. Hij zuigt alles in zich op en maakt thuis in Frankrijk zijn steeds succesvollere series etsen op basis van zijn vele indrukken en ervaringen. Hij heeft steeds meer exposities in Europa.
Jan zet zich in deze periode ook in voor humanitaire organisaties die actief zijn in deze gebieden zoals Amnesty International, Artsen Zonder Grenzen. Hij probeert hen als vrijwilliger te helpen het wrede lot van de bevolking in de oorlogsgebieden te verlichten.
In 1975 ontmoet hij in Europa zijn vrouw Hi-en Tjia met wie hij een dochter krijgt. Het gezin blijft reizen door Noord-Afrika en Azie.
Oeuvre
Decennialang schetst en aquarelleert Montyn op reis al zijn indrukken en verwerkt ze bij thuiskomst in series etsen die hij met groeiend succes exposeert overal ter wereld. Hij ontwikkelt een geheel eigen stijl en kleurenpalet wat hem tot op de dag van vandaag een geliefd en veel verzameld kunstenaar maakt.
Montyn’s werk begon vrij figuratief maar vanaf de jaren zestig stileert hij zijn werk steeds meer naar een eigen abstractere beeldtaal.
Aanvankelijk maakt hij etsen in zwarte inkt, later gebruikt hij steeds meer kleur in zijn werk.
Montyn etst altijd zelf in kleine oplagen en afwisselend in de technieken: droge naald, aquatint en tailledouche.
De steeds in zijn werk terugkerende okertinten symboliseren zijn verbondenheid met de aarde.
Zijn werk is te zien in de grote musea zoals het Stedelijk Museum Amsterdam en het Museum of Modern Art New York (MoMa). Maar ook in de Bibliotheque National de France in Parijs en tal van andere vooraanstaande musea.
Dirk Ayelt Kooiman schreef in 1982 een roman gebaseerd op Montyns leven, getiteld “Montyn”.
Zijn veelbewogen leven en oeuvre is onderwerp van vele publicaties, maar ook films zoals een documentaire van Jan Louter uit 2004: “Jan Montyn: love me or leave me”.
Bekijk hier het marathon interview voor de VPRO met Jan Montyn.