Eén van de gebroeders houtsnede
Een bijdrage van gastcurator Anton Homan
Deze keer een bijzondere bijdrage van Anton Homan. Anton was uitstekend bevriend met de in 2011 te vroeg gestorven Hongaars-Nederlandse kunstenaar Ferenc Gögös en gaf lange tijd samen met Ferenc (Ferry voor vrienden) les in met name hoogdruk technieken aan de Academie in Arnhem. Speciaal voor ons heeft hij daarom een aantal herinneringen opgetekend aan de mooie tijd die hij daar beleefde met Ferenc Gögös.
Ferenc Gögös werd in 1936 te Budapest geboren, trouwde in Nederland met Riet van Gorkom, (zij overleed in 2003) en ze kregen twee kinderen, Antál en Jovanka. Ferry overleed op 7/2 2011 in het Vegetarisch Zorgcentrum ‘Felixoord’, kamer 17, te Oosterbeek.
Het Hongaars is een fonetische taal en telt zo’n 40 verschillende letters en vreemde tekens. In bijna al het werk van Ferry zijn wel letters, tekens of hele Hongaarse woorden te vinden. Kun je in Westerse landen leenwoorden uit andere talen tegenkomen, dan kun je dit fenomeen in zijn taal zo goed als vergeten. In de uitgave van de GBK 12, tweede jaargang nr. 6 uit juni 1977, staan achterin een aantal woorden uit zijn moedertaal geschreven. Hij heeft mij hiervan vertalingen gedicteerd die ik destijds in potlood erbij heb geschreven: geen woord lijkt op iets van wat wij in onze taal kunnen herkennen.
Veel van zijn werken- vanaf de jaren 1970- bestond uit portretten van arbeiders uit allerlei disciplines. Ook hun bazen, onderdrukkers; voetballers (Puskás, zelfde voornaam), maar ook niet deugende regeringsleiders. Daarna: huisjes, boompjes, ladders, trammetjes, ramen en deuren; herten, vogels, mannetjes, vrouwtjes; zon, zee, maan en sterren. Er verschenen boekjes in een kleine oplage, een stel aquarellen, enkele diepdrukken (droge naald/etsen met aquatint) en vele zeefdrukken, meestal door derden gedrukt; beschilderde stenen, ansichtkaarten, kastjes, krukjes, tafelbladen en houten doosjes.
Naast het omvangrijke werk op papier maakte hij schilderijen op linnen met polymeerverf; toen de ondergrond spaanplaat werd is de primer gesso of latex, om een textuur te krijgen mengde Ferry er (schelpen)zand doorheen en gaf hij op de achterkant van het product aan in welke soort verf het schilderij tot stand was gekomen (polymeer of acryl). De omschrijvingen van zijn werk bevatten de termen: melancholiek, emotioneel, sferisch, abstract, visuele poëzie; geschilderd vanuit wisselende stemmingen, een creatieve impuls.
Er heerste een aangename sfeer tijdens zijn lessen, veel leerlingen/studenten zullen zich dat zeker herinneren. Ferry bleef ook ná instructie en besprekingen van de resultaten in het lokaal zèlf grafiek -dus ook tijdens de lesuren- vervaardigen. De muziek stond aan, protestsongs, vaak was er een bandje van Bob Dylan te beluisteren, raggae van Bob Marley of Peter Tosch, de Stones, Beatles; Armand, Berend Boudewijn, maar Abba net zo goed.
Hij werkte samen met mij, ik verzorgde de technische kant en behaalde twee M.O. akten. Met enkele van de studenten verdiepten wij ons in ’taal’. Straattaal, geheimtaal, dieventaal, hobo signs, cyrillisch schrift en gespiegelde lettervormen. Veel studenten deden mee aan een jaar lang Japanse haiku’s maken. Op de vraag wat ‘Gögös’ eigenlijk in het Hongaars zou kunnen betekenen gaf hij mij aan dat zijn achternaam ongeveer ‘met zichzelf ingenomen, ijdel of pronkzuchtig’ betekende. Waarop ik voor Ferry de volgende haiku produceerde ( 5-7-5
lettergrepen):
een Gögös is méér/dan ijdel in het Hongaars/schrijft een haiku neer
Bij mijn weten is er nooit een student gezakt voor de examens van de praktijk en de geschiedenis van de druktechnieken. Wel belde mij ooit een student die voor zijn lessen graag wilde beschikken over de talloze dia’s, want wanneer hij als kersverse leraar werd aangenomen moest je toch laten zien dat je iets in je mars had. Pech voor meneer. Ferry was niet te bereiken, dus dacht hij aan mij. Maar eigendom van de Akademie geef je niet weg, ook niet in bruikleen- ook Ferry niet. Zonder uitzondering vond iedereen Ferenc Gögös een prettig mens.
Anton, Velp 2021
Meer herinneringen ophalen? Bekijk hier werk van Ferenc Gögös ->